Z czego właściwie zbudowane są nasze włosy? Dlaczego u niektórych osób pojawia się łupież? Jak długie mogą być włosy? Nasz Leksykon włosów zdradzi, co naprawdę dzieje się na Twojej głowie i jakie pojęcia związane z włosami, należy przyswoić.
Każdy pojedynczy włos składa się w 80% z keratyny (białka). Woda stanowi 10-15% jego masy, a pozostałą część – pigmenty, minerały i lipidy (tłuszcze). Zewnętrzną warstwę włosa tworzy tzw. osłonka włosa. Otacza ona warstwę wewnętrzną, inaczej cześć korową (cortex), która stanowi blisko 80% całej objętości włosa. Zabiegi upiększające tj. koloryzacja, rozjaśnianie czy trwała ondulacja i związane z nimi procesy chemiczne (utlenianie, redukcja), zachodzą właśnie w tej części włosa.
Włos pozostaje na głowie 6–8 lat, a następnie wypada. Jest to proces uwarunkowany genetycznie. Jeżeli wypadanie włosów nasila się, oznacza to, że skróceniu uległa faza wzrostu (anaben) i włos wypada nawet po 3-4 latach szybciej.
Włosy na głowie znajdują się w różnych fazach cyklu wzrostu włosa. Przeważająca ich część – 80-90% - znajduje się w fazie wzrostu (faza anabenowa). Cebulka włosa (macierz włosa) połączona jest z włosowatymi naczyniami krwionośnymi, które doprowadzają substancje niezbędne do jego wzrostu i rozwoju. W tej części dochodzi do podziałów komórkowych – nowe komórki wypychają stare ku górze, powodując wzrost włosa. Faza ta trwa od 2 do 7 lat. Po niej następuje krótka, 2–3 tygodniowa faza przejściowa (faza katagenowa), w której dochodzi do zatrzymania procesów produkcji komórek w cebulce włosa. Włos odłącza się od naczyń krwionośnych, a cebulka ulega spłaszczeniu. W tej fazie znajduje się ok. 1% włosów, które mamy na głowie. W fazie spoczynku (talogenowej), cebulka włosa na nowo łączy się z naczyniami, zaopatrującymi włos w substancje niezbędne do wzrostu i nowy włos wypycha stary na zewnątrz. Ta faza trwa 2 – 4 miesiące. A znajduje się w niej ok. 10- 20% włosów.
Grubość włosów uwarunkowana jest genetycznie. Za włos cienki, uznaje się w Europie włos o średnicy 0,04 do 0,06 mm. Włos normalny ma 0,06 - 0,08 mm, a gruby 0,08 – 0,1 mm. Włosy Azjatów są natomiast znacznie grubsze. Ich średnica wynosi przeważnie 0,08 – 0,12 mm. Te różnice budowy widać także w kształcie włosów. Włosy Europejczyków są eliptyczne, a Azjatów okrągłe i przez to bardziej elastyczne.
Liczba włosów jest powiązana z ich naturalnym kolorem. Osoby o blond włosach mają ich najwięcej – ok. 150 000. Osoby czarnowłose mają ok. 110 000 włosów, brunetki - 100 000, a rudowłose piękności jedynie ok. 80 000.
Keratyna jest niezwykle elastyczną proteiną oraz głównym materiałem budulcowym naszych włosów i paznokci.
O kolorze włosów decydują melaniny - barwniki, które są syntezowane w wyspecjalizowanych komórkach o dendrycznej budowie – melanocytach. Melanocyty zlokalizowane są w okolicy cebulki włosa i, za pomocą odpowiednich wypustek, uwalniają barwniki, które dystrybuowane rozprowadzane są w całej objętości włosa. Melaniny dzielimy na dwa rodzaje eumelaniny (brązowo-czarne) i feomelaniny (żółto-pomarańczowe). Kolor naszych włosów wynika z ilości tych barwników i proporcji między nimi.
Łupież jest schorzeniem skóry głowy i może powstać zarówno na suchej, jak i tłustej skórze głowy. Objawia się przyśpieszonym złuszczaniem skóry głowy. Przyczyny tego procesu mogą być różnorodne. Stres, złe odżywianie, zaburzenia hormonalne, ale także suche powietrze w pomieszczeniach, częste suszenie włosów suszarką czy niewłaściwie dobrane środki pielęgnacyjne. Jako remedium służą specjalne szampony przeciwłupieżowe, które w swoim składzie zawierają substancje czynne, takie jak octopirox czy pirotynian cynku.
Podobnie jak na całym ciele, tak i na skórze głowy, umiejscowione są gruczoły łojowe. Produkują one substancje o charakterze tłuszczowym lipidowym, które dystrybuowane są na skórę głowy oraz włosy i zabezpieczają je przed przesuszeniem, czyli nadmierną utratą wody. Uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne czy stres oraz szereg innych czynników, mogą zakłócić równowagę w produkcji łoju. Prowadzi to do szybkiego przetłuszczania się włosów lub nadmiernego przesuszenia skóry głowy. Rezultatem obydwu zjawisk mogą być przykre dolegliwości, takie jak świąd, zaczerwienienie czy łupież.
Pigment, znajdujący się we włóknach keratynowych włosa to melanina. W zależności od jego zawartości, decyduje o stopniu natężenia koloru włosa. Z wiekiem, proces powstawania melaniny spowalnia, aż wreszcie hamuje całkowicie, co objawia się siwieniem włosów. Wyróżnia się dwa rodzaje melaniny – większe brązowo-czarne pigmenty eumelaniny i mniejsze czerwono-żółte pigmenty feomelaniny. Wszystkie kolory włosów zależą od mieszanki tych dwóch rodzajów pigmentów.
Mieszek włosowy jest zagłębieniem w skórze, w którym zakorzenione są pojedyncze włosy. Na jego końcu znajduje się cebulka włosa. W górnej części mieszków włosowych umiejscowione są gruczoły łojowe, odpowiedzialne za produkcję sebum (tłuszczu), które rozprowadzanego jest na skórę głowy i włosy.
Osłonka włosa (łac. cuticula) tworzy jego zewnętrzną warstwę. Zbudowana jest z płaskich, ułożonych dachówkowo komórek i stanowi wskaźnik, który mówi o stanie, kondycji włosów. Jeżeli komórki rogowe przylegają płasko, wewnętrzna warstwa włosa jest dobrze chroniona przed wpływem czynników zewnętrznych. Takie gładkie ułożenie komórek umożliwia dobre odbijanie światła, co zapewnia blask włosom. Jeżeli osłonka zostanie naruszona wskutek zewnętrznych czynników (rozjaśnianie, trwała ondulacja, częste poddawania wpływowi gorącego powietrza i inne), do wnętrza włosa mogą dostać się szkodliwe dla niego substancje. Włosy wydają się wtedy matowe, bez połysku, zniszczone. Intensywna pielęgnacja z użyciem odżywek i intensywnych regeneracyjnych odżywek olejków pomoże wygładzić warstwę zewnętrzną włosa.
Przyczynę rozdwajania się włosów na końcach są stanowią w głównej mierze uszkodzenia mechaniczne, powstałe przy okazji czesania, jak również tarcia ocierania o ramiona. Nie bez znaczenia są oczywiście także zabiegi, jakim poddajemy włosy – koloryzacja, rozjaśnianie, trwała ondulacja czy stosowanie podgrzewanych narzędzi, takich jak suszarka czy prostownica. Jeżeli włos się rozdwoi, można zastosować fluid na końcówki włosów, zawierający olejki silikonowe. Ich działanie, przynajmniej na jakiś czas, optycznie zniweluje rozdwojenia. Ostatecznie, pomoże przycięcie końcówek u fryzjera.
Skóra głowy zbudowana jest tak samo, jak skóra na całym ciele. Cechuje się też podobną wrażliwością. Niezależnie od faktu, że przykrywają pokrywają ją włosy, skórę głowy także możemy narazić na poparzenie słoneczne. Podobnie zimno, gorąco czy inne zewnętrzne czynniki mogą ją wysuszyć, doprowadzając do łupieżu czy świądu.
Właściwie, siwe włosy są identyczne w budowie z włosami normalnymi, jedyna różnica to brak melanin lub ich niewielka zawartość. W związku z tym, włosy siwe są mieszanką włosów pozbawionych pigmentu i zawierających go w mniejszej ilości. Białe włosy powstają w wyniku zatrzymania procesu wydzielania melaniny przez odpowiednie komórki. Moment, w którym dochodzi do tej sytuacji jest uwarunkowany genetycznie i stanowi cechę osobniczą.
Normą jest dzienna utrata włosów w granicach 30-100 sztuk. Jeżeli wypada więcej włosów, przyczyn takiego stanu może być wiele. W 95% wszystkich przypadków, jest to zjawisko dziedziczne zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Przez nadprodukcję męskich hormonów (androgenów), dochodzi do złego ukrwienia mieszków włosowych, które odpowiedzialne są za zakorzenienie włosa.
Pojedynczy włos może utrzymać obciążenie ok 100 g. Oznacza to, że średnio wszystkie włosy na głowie mają udźwig co najmniej 10 ton.
Wzrost i rozwój włosa jest praktycznie niezależny od wpływu czynników zewnętrznych. Każdego dnia rośnie od 0,3 do 0,45 mm, co miesięcznie oznacza wzrost o 1 do 1,2 cm. Maksymalna długość włosa waha się od 40 do 80 cm.